Sử dụng thuốc nội tiết trong điều trị phụ khoa

Theo Namudinsider

Hormon là những chất hóa học do một nhóm tế bào hoặc một tuyến nội tiết bài tiết vào máu rồi được đưa đến các tế bào hoặc các mô khác trong cơ thể và gây ra tác dụng sinh lý tại đó. Một số yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiết hormon của cơ thể bao gồm quá tình lão hóa theo tuổi tác, một số bệnh mạn tính, stress kéo dài, yếu tố môi trường và di truyền học. Đặc biệt đối với phụ nữ, sự thay đổi hormon trong cơ thể có thể gây ra các bệnh lý phụ khoa nghiêm trọng. Sử dụng thuốc nội tiết (thuốc chứa hormon) trong phụ khoa cũng như sử dụng hormon trong các chuyên ngành khác nhằm thay thế các hormon đang bị thiếu kích thích các tuyến nội tiết khi cần hoạt động tốt hơn hoặc ức chế các tuyến nội tiết khi cần làm giảm hoặc ngừng hoạt động.

Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi giới thiệu một số thuốc nội tiết chứa estrogen, progestin trong điều trị một số bệnh phụ khoa.

Estrogen

Estrogen là một trong hai hormone sinh dục chính của cơ thể phụ nữ, hormon còn lại là progesteron. Đối với trẻ ở độ tuổi dậy thì, estrogen kích thích vú phát triển và bắt đầu chu kỳ kinh nguyệt, estrogen giúp kiểm soát chu kỳ kinh nguyệt, giúp xương chắc khỏe và điều hòa nồng độ cholesterol.Khi cơ thể phụ nữ tạo ra quá nhiều hoặc quá ít estrogen đều gây ra bệnh lý.

• Nồng độ estrogen thấp có thể có các biểu hiện giảm kinh nguyệt và các triệu chứng mãn kinh như nóng bừng, mất ngủ, giảm ham muốn tình dục, thay đổi tâm trạng và da khô.
• Nồng độ estrogen cao có thể gây tăng cân và thay đổi kinh nguyệt, cũng như các triệu chứng tiền kinh nguyệt (premenstrual) ngày càng xấu đi.

Estrogen là một tên gọi chung, không phải tất cả các estrogen đều giống nhau. Cơ thể tiết 3 loại estrogen là:

• Estradiol (E2) phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản
• Estriol (E3) sinh ra trong thời gian thai kỳ
• Estrone (E1) chiếm nồng độ cao sau tuổi mãn kinh.

Bác sỹ sẽ cho bạn biết nồng độ estrogen trong cơ thể thông qua các xét nghiệm máu hoặc nước tiểu.

Sử dụng thuốc nội tiết có thành phần estrogen

• Estrogen có tác dụng làm phát triển cơ tử cung bằng cách làm tăng phát triển số lượng, độ dài và độ lớn của các sợi cơ. Do đó estrogen được sử dụng trong điều trị tử cung kém phát triển.
• Estrogen làm phát triển niêm mạc tử cung qua việc làm tăng phân bào niêm mạc tử cung, áp dụng điều trị trong việc gây vòng kinh nhân tạo hoặc gây tái tạo nhanh  niêm mạc tử cung.
• Estrogen kích thích các tuyến cổ tử cung chế tiết nhiều chất nhầy, làm cho chất nhầy trong và loãng. Áp dụng trong điều trị vô sinh, giúp tinh trùng dễ thâm nhập lên đường sinh duc trên của phụ nữ.
• Estrogen làm phát triển biểu mô âm đạo, giúp các tế bào biểu mô âm đạo chứa glycogen và tạo điều kiện để các trực khuẩn Dolerlein biến đổi glycogen này thành acid lactic. Sử dụng điều trị trong các trường hợp teo âm đạo hoặc viêm âm đạo do thiếu estrogen.
• Estrogen làm phát triển các môi lớn và môi bé của âm hộ, ứng dụng điều trị trong các trường hợp viêm teo ngứa âm hộ do thiếu estrogen ở người già hay người đã cắt bỏ hai buồng trứng.
• Estrogen làm phát triển các tuyến sữa của vú. Sử dụng điều trị đối với những trường hợp vú kém phát triển do thiếu estrogen bẩm sinh.
• Trên thị trường có thể gặp estrogen tự nhiên như estradiol thường dưới dạng estradiol benzoate như benzogynoestryl, estron, estriol tan trong dầu hoặc estrogen phức hợp như premarin tan trong nước. Estrogen bán tổng hợp như ethinyestradiol mà biệt dược là Mikrofollin.

Sử dụng progestin trong điều trị phụ khoa

Progestin là hormon steroid tổng hợp kích hoạt thụ thể progesteron theo cách tương tự như progesteron nhưng mỗi progestin riêng biệt có tác dụng khác nhau. Các progestin trong đó có progesterone có tác dụng hạn chế phát triển cơ tử cung, nhất là các tổ chức xơ của tử cung nên có thể sử dụng để điều trị hoặc làm chậm phát triển u xơ tử cung trong những trường hợp u nhỏ.

Progestin làm giảm nhạy cảm của cơ tử cung đối với các nhân tố gây co, do đó có thể dùng trong giữ thai.

Progestin làm teo niêm mạc tử cung và có thể dùng để điều trị ung thư niêm mạc tử cung hoặc  những di căn ung thư niêm mạc tử cung và phẫu thuật không thể tới được.

Progestin kết hợp với estrogen trong trường hợp đã được chuẩn bị trước bằng estrogen làm niêm mạc tử cung chế tiết nên có thể sử dụng để điều trị vô sinh, giúp niêm mạc tử cung chuẩn bị làm tổ cho trứng. Đồng thời có thể dùng trong vòng kinh nhân tạo ở nửa sau của vòng kinh nhân tạo. Hơn nữa, progestin cũng là thành phần chính của một số thuốc tránh thai. Progestin còn làm teo vú, có thê áp dụng trong điều trị u xơ tuyến vú hoặc phì đại tuyến vú.

Để giúp phát triển và tăng hoạt động sinh lý của tử cung cũng như niêm mạc tử cung, người ta hay dùng các progestin tự nhiên như progesteron, hoặc gần giống tự nhiên như 17-hydroxyprogesteron. Khi sử dụng với tính chất ức chế, hay dùng những chất progestin bán tổng hợp nguồn gốc 19-nortestosteron.

Liệu pháp nội tiết mãn kinh

Thời kỳ mãn kinh là một giai đoạn không thể tránh khỏi trong cuộc sống của một người phụ nữ, lúc này phụ nữ không xuất hiện kinh nguyệt trong 12 tháng liên tiếp. Trong thời kỳ mãn kinh (thông thường trong giai đoạn từ 45 đến 55 tuổi), cơ thể phụ nữ sản sinh hormon estrogen và progesteron ít hơn. Mức hormon thấp trong thời kỳ mãn kinh có thể dẫn đến những cơn nóng bừng, khô âm đạo và xương mỏng. Để giải quyết những vấn đề này, phụ nữ thường được cho dùng estrogen hoặc estrogen kết hợp với progestin. Nên sử dụng hormon ở liều thấp nhất có thể trong thời gian ngắn nhất trong điều trị. Tuy nhiên những trường hợp như phụ nữ nghi ngờ đang mang thai, có vấn đề chảy máu âm đạo, đã từng mắc các bệnh ung thư, đột quỵ, đau tim, có cục máu đông, bị bệnh về gan không nên dùng liệu pháp nội tiết mãn kinh.

Hầu hết các thuốc nội tiết đều là các thuốc kê đơn, do đó người bệnh không tự ý sử dụng các thuốc chứa hormon. Nếu bạn gặp các vấn đề về phụ khoa, hãy đi khám bác sỹ để được tư vấn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Tham khảo

1. Dương Thị Cương, Bài giảng sản phụ khoa, Nhà xuất bản Y Học 2013.
2. Đào Văn Phan, Dược lý học lâm sàng, Nhà xuất bản y học, 2006.
3. Nguyễn Thị Ngọc Phượng, Hồ Ngọc Anh Vũ, Sử dụng estrogen trong ngừa thai và các bệnh lí phụ khoa.
4. Factors that affect endocrine function. truy cập ngày 29/4/2017
5. Menopause and Hormones  truy cập ngày 29/4/2017
6. Hormone- What is estrogen truy cập ngày 29/4/2017
7. Drugs  truy cập ngày 29/04/2017