Dược lý học : Corticosteroids Thực chất & Ngộ nhận.
Theo DS.Trung Hung Phung
Có lẽ ít có nhóm hormone hay thuốc nào được dùng rộng rãi với nhiều ngộ nhận như nhóm này, tác động kháng viêm & tác động biến đổi miễn dịch được vận dụng nhiều nhất với những lợi điểm cũng như những hiệu quả không mong đợi ( undesired effects) như gây loét dạ dày hay tăng tình trạng nhiễm trùng chẳng hạn thường là những hệ quả được cân nhắc khi sờ tay đến các thuốc này.
H0. Các Corticosteroid.
Trong bài viết trước ta đã biết cơ chế tác động cốt lõi của steroids là hiện tượng Transcription mà thực chất là Epigenetics modulation, bây giờ chúng đi thẳng vào vấn đề kháng viêm và một hệ quả đáng bàn cãi là loét dạ dày. Ở cấp độ phân tử hiện tượng viêm & kháng viêm bao gồm 2 thái cực tăng biểu hiện gene gây viêm & giảm biểu hiện gene gây viêm đồng thời tăng biểu hiện gene kháng viêm.
Hình 1.
Các bạn xem hình 1 để hình dung 2 tiến trình này đồng thời xảy ra ở neutrophil. Hẳn các bạn đã nhận ra 2 tiến trình chính:
1. Tăng sự thành lập Annexin A1
2. Giảm thành lập COX2 & cytokines gây viêm.
Hệ quả của sự tăng Annexin A1 còn ức chế hoạt động của COX2 và PLA2 (phospholipase A2 ), ức chế hoạt động ở đây không giống kiểu 2 men này là thụ thể của Annexin A2 mà thực chất là sự gắn kết với các men gây thay đổi conformation dĩ nhiên đây là những men vốn hiện hữu từ trước khi corticosteroids hoạt động.
Hình 2.
Hình 3.
Bây giờ các bạn nhìn hình 2 & hình 3 quen thuộc quá phải không các bạn ? h3 cho thấy COX1, hình 4 là men cơ hữu (constitutive protein ) cho nhiệm vụ homeostasis trong khi COX2 ở hình 5 là men hậu lập ( inducible protein ) có vai trò chính trong hiện tượng viêm, quan sát hình 2 các bạn sẽ thấy corticosteroids ảnh hưởng lên sự biểu hiện PLA2 & COX2, ảnh hưởng lên COX1 không đáng kể.
Hình 4 và Hình 5.
NSAIDs mới tác động đáng kể trên COX1 và cả COX2 đến đây các bạn chẳng còn lạ gì khi NSAIDs gây loét dạ dày ít ra cũng gấp 2 lần hơn corticosteroids. COX1 và COX2 ở trên 2 chromosome khác nhau lần lượt là 1q 25.2-25.3 với 580 aa , 9 q32-q 33.3 với 587aa. NSAIDs có khối lượng phân tử nhỏ hơn các COXIB vì thế có thể xâm nhập vào active site của cả COX1 & COX2 trong khi COXIB chỉ có thể chiếm active site của COX2 vì thế hầu như không gây loét dạ dày.
Hình 6.
Các bạn xem hình 6 để thấy vai trò của prostaglandins (prostanois) trong việc bảo vệ dạ dày và NSAIDs trong việc gây loét dạ dày trong mối tương quan với proton pump nhớ rằng đây chỉ là ở dạ dày. Muốn biết tác động khác như trong septic shock các bạn cũng phải hiểu căn kẽ bản chất của hiện tượng này cũng như vai trò của NO vì corticosteroids có ảnh hưởng lớn đến việc biểu hiện iNOS (inducible nitric oxide synthetase ). Suy diễn từ một tác động này đến một tác động khác của corticosteroids là ngộ nhận khủng khiếp nhất khi đề cập đến nhóm thuốc này.
BS.Phùng Trung Hùng
