Dược lý học : “Acetylcholin gây co thắt tất cả cơ trơn nhưng làm giãn cơ trơn mạch máu đúng không ?”
Theo DS. Phùng Trung Hùng
Trả lời câu hỏi này quả thật không dễ dàng gì, xin phép nhắc lại vài chi tiết lịch sử. (Hình 1 ,2)
Đây là Otto Loewi nhà khoa học đã được giải Nobel & thí nghiệm lừng danh của ông từ 1918, theo đó thần kinh X tiết ra một chất tan trong nước làm chậm nhịp tim, nhiều năm sau người ta mới biết đó là Acetylcholine (hình 3).
Nhiều năm sau nữa người ta mới biết có một loại thụ thể của Ach có thể được hoạt hóa bởi chất muscarine của nấm Muscarine aliphata (hình 4).
Ngày nay ta biết muscarinic receptor có 5 tiểu loại M1 – M5 trong đó loại kích thích đánh số lẻ 1,3,5. Loại ức chế đánh số chẵn 2,4. Tất cả thụ thể này đều thuộc nhóm GPCR ( G protein coupled receptor ).
Hình 5 cho chúng ta có cái nhìn khái quát về nhóm thụ thể này trên endothelium của cơ trơn mạch máu theo đó protein G gồm Gs (hoạt hóa Adenylyl cyclase –> cAMP) Gi làm giảm cAMP và Gq tăng sự phóng thích Ca++ từ sarcoplasmic reticulum gây co cơ. Đây là trường hợp của 3 nhóm thụ thể muscaric M1,M3, M5, AT1 của angiotensin II và Endothelin vì cùng tác động ở thụ thể kết hợp với protein Gq thông qua phức hợp Ca++- calmodulin hoạt hóa men MLCK ( myosin light chain kinase ) gắn một nhóm PO3 vào chuỗi nhẹ của myosin.
Ở các loại cơ trơn không phải là mạch máu tăng cAMP đồng nghĩa với giãn cơ vì kháng lại MLCK tăng hoạt myosin phosphatase. Điều khác biệt ở cơ trơn mạch máu (hình 6) là do sự can thiệp của kênh calcium loại T ( Cav 3.1) & Ca++ hoạt hóa men eNOS ( endothelium nitric oxide synthase ) để tạo ra NO làm tăng cGMP gây giãn mạch.
Như vậy trên cơ trơn của mạch máu thụ thể M3 làm giãn cơ do NO, các bạn thấy phát biểu trên có còn đúng không?
